آیه ملک یمینآیه «ملک یمین» به آیه ۳ سوره نساء و آیه ۶ سوره مؤمنون و آیه ۳۰ سوره معارج اطلاق می شود. آیه «... فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَکتْ أَیمانُکمْ ...» و آیه «إِلَّا عَلى أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَکتْ أَیمانُهُمْ» در باب نکاح مورد استناد قرار گرفته‌اند. فهرست مندرجات۱.۱ - اسباب حلال شدن زن و مرد به هم ۱.۲ - کیفیت تقسیم شب‌ها بین زنان ۱.۲.۱ - وجوب تقسیم شب‌ها ۱.۲.۲ - عدم وجوب تقسیم شب‌ها ۱.۳ - عدم انحصار ملک یمین در عدد‌خاص ۱.۴ - جواز هر نوع استمتاع مشروع ۱.۵ - عدم جواز نزدیکی با کنیز حامله ۱.۶ - جمع میان ملکیت و زوجیت ۲ - پانویس ۱ - کیفیت استدلال به آیه ملک یمین۱.۱ - اسباب حلال شدن زن و مرد به همبنابر آیه نخست، تنها یکى از دو امر ملکیت- که در مورد کنیز است- و عقد ازدواج، سبب حلال شدن زن و مرد به یکدیگر مى‌باشد. ۱.۲ - کیفیت تقسیم شب‌ها بین زنان۱.۲.۱ - وجوب تقسیم شبهادر مسأله تقسیم شب‌ها بین زنان، در صورت تعدد زوجات، یا بین مرد و زن در صورت یکى بودن زوجه، این بحث مطرح است که آیا این کار از ابتدا بر مرد واجب است یا اگر مرد تصمیم گرفت شبى را نزد یکى از زن‌ها بخوابد نسبت به زن یا زن‌هاى دیگر نیز تقسیم واجب مى‌شود. از جمله دلیل‌هایى که بر قول دوم اقامه شده، آیه یاد شده است؛ زیرا در واجب نبودن تقسیم براى یک زن- همانند کنیز- ظهور دارد. ۱.۲.۲ - عدم وجوب تقسیم شبهابا انضمام به اجماع مرکب که هر کس به عدم وجوب قسمت براى یکى قائل باشد، براى بیش از یکى نیز قائل است- بر واجب نبودن مطلق تقسیم براى یک زن یا بیشتر دلالت مى‌کند. ۱.۳ - عدم انحصار ملک یمین در عددخاصاز اطلاق واژه «ما» در جمله «أَوْ ما مَلَکتْ أَیمانُکمْ» منحصر نبودن ملک یمین در عددى خاص استفاده شده است. از این رو، مرد مى‌تواند هر تعداد کنیز را که بخواهد، اختیار کند. [۶]
کنز العرفان ج۲، ص۱۴۳.
۱.۴ - جواز هر نوع استمتاع مشروعاز آیه دوم، جواز هر گونه لذت بردن جنسی از زوجه و کنیز- مگر موارد استثناء مانند نزدیکی در حال حیض که حرام است- استفاده شده است. ۱.۵ - عدم جواز نزدیکی با کنیز حاملهبه قول مشهور- که نزدیکی با کنیز حامله خریدارى شده را جایز نمى‌دانند- آیه یاد شده با «آیه اولات الاحمال» تخصیص خورده است. البته در این که مدّت عدم جواز تا چهار ماه و ده روز، از زمان حاملگی است و پس از آن تا پیش از زایمان کراهت دارد یا این که جایز نمى‌باشد، اختلاف است. قول نخست، به مشهور منسوب است. ۱.۶ - جمع میان ملکیت و زوجیتاز عطف جمله «ما ملکت» بر «ازواجهم» با واژه «أو»، عدم امکان جمع میان ملکیت و زوجیت استفاده شده است. از این رو، یک زن نمى‌تواند هم کنیز مرد باشد و هم همسر او. ۲ - پانویس
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۲۰۶-۲۰۷. |